शेरबहादुर ऐर, धनगढी– दुई वर्षअघि ५० शैय्या अस्पतालका रुपमा सुदूरपश्चिम प्रदेशका मुख्यमन्त्री कमलबहादुर शाहले धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १३ मा रहेको प्रादेशिक आयुर्वेद चिकित्सालयको समुद्घाटन गरी संचालनमा ल्याए ।
२०७९ साल चैतमा संचालनमा आएको सो चिकित्सालयले अस्पतालका रुपमा भन्दा पनि औषधालय जस्तै सेवा प्रदान गर्नुपर्ने अवस्था रहेको छ । स्वास्थ्य संस्था संचालन सम्बन्धी मापदण्डले ५० शैय्याको आयुर्वेद अस्पताल संचालन गर्न चार जना विशेषज्ञ चिकित्सक, छ जना सर्जन चिकित्सक, छ जना आयुर्वेद सहायक, छ जना आयुर्वेद सह–सहायक, ल्याब टेक्नोलोजिस्ट एक, ल्याब टेक्नीसियन र दुई जना ल्याब एसिस्टेन्ट हुनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।
तर, सो मापदण्ड अनुसारको दरबन्दी सो अस्पतालमा हुन नसक्दा ‘नाममात्रैका अस्पताल’ जस्तो बन्न पुगेको छ । मापदण्डले चार जना स्टाफ नर्स, आठ जना अनमी, दुई जना फिजियोथेरापिष्ट, एक फिजियोथेरापी सहायक, एक जुनियर मेडिकल रेकर्ड अस्सिटेण्ट हुनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।
अस्पताल संचालनका लागि आवश्यकता अनुसार पूर्वाधार रहेको भएपनि प्रदेश सरकारले जनशक्ति व्यवस्थापन गर्न नसकेको आयुर्वेद चिकित्सालयले जनाएको छ । ‘सरकारले ५० शैय्या अस्पताल घोषणा गरेर संचालनमा त ल्यायो तर, सो अनुसार जनशक्ति व्यवस्थापन गर्न सकेको छैन् । पटक–पटक सामाजिक विकास मन्त्रालय र मुख्यमन्त्री कार्यालयमा अनुरोध गर्दा समेत कुनै सुनुवाई हुन सकेको छैन’ अस्पतालका सूचना अधिकारी सुरेन्द्र शाहीले भने ।
चिकित्सालयमा अन्तरंगसहितको सेवा उपलब्ध गराउने गरि पाँच जना चिकित्सक (डाक्टर), प्राकृतिक चिकित्सक र होमियोप्याथिक एक÷एक, कविराज चार, स्टाफ नर्स दुई, ल्याब, रेडियोग्राफर एक÷एक र अन्य गरि ३५ जना कर्मचारीको दरबन्दी रहेको छ । तर, सो अनुसार पनि प्रदेश सरकारले स्थायी दरबन्दी पूर्ति गरेको छैन् । चिकित्सालयले अहिले प्रदेश सरकारले स्वीकृत दरबन्दीलाई पूर्ति गर्न करारमा कर्मचारी भर्ना गरेर काम गराउनुपर्ने बाँध्यता रहेको छ । चिकित्सालयमा स्थायी दरबन्दीमा हाल दुई जनामात्र कार्यरत रहेका छन् । एक जना आयुर्वेद चिकित्सक चिकित्सालयमा स्थायी रुपमा कार्यरत रहेकोमा हाल काजमा सामाजिक विकास मन्त्रालयमा रहेका छन् । चिकित्सालयमा करारमा तीन जना आयुर्वेद चिकित्सक, एक होमियोप्याथी चिकित्सक, तीन जना कबिराज, दुई जना स्टाफ नर्स, एक÷एक ल्याब टेक्निसियन र रोडियोग्राफर करारमा कार्यरत रहेको जनाइएको छ ।
चिकित्सालयका व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष नरेश विष्टले एक सय १४ जनशक्तिको माग सहित मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रीपरिषदको कार्यालयमा पत्र पठाएको बताए । उनले भने –‘यो आर्थिक वर्षमा हामीले माग गरेको जनशक्ति व्यवस्थापन हुन सकेन् । अर्को आर्थिक वर्षमा नयाँ संगठन संरचना तथा कर्मचारी व्यवस्थापन (ओएनएम) तयारी गरि लागु गर्नेमा विश्वास लिएको छु ।’
आयुर्वेद चिकित्सालयले हाल वहिरंग, पूर्वकर्म÷पंचकर्म, प्रयोगशाला, एक्सरे, योग, व्यायशाला, सावना÷सावर सेवा रहेको जनाएको छ । आफनै फार्मेसी पनि संचालन गरिरहेको छ । चिकित्सालयमा भिडियो एक्सरे, इसिजी र फिजियोथेरापी सेवा भएपनि जनशक्ति अभावले गर्दा सो सेवालाई नियमित गर्न समस्या भइरहेको अध्यक्ष विष्टले बताए । सावना÷सावर सेवा रहेको भएतापनि संचालन गर्न नसकिएको चिकित्सालयले जनाएको छ ।
संघीय सरकारले २०६८ सालमा सुदूरपश्चिम प्रदेशमा आयुर्वेद अस्पताल सञ्चालन ल्याउने उद्देश्यसहित क्षेत्रीय आयुर्वेद अस्पताल नामाकरण गरेको थियो । २०७७ सालको प्रदेश मन्त्रिपरिषद्को बैठकले प्रादेशिक आयुर्वेद चिकित्सालय नामाकरण गरि सञ्चालनको तयारी गरिएको थियो । सो भवनको ठेक्का २०६८ सालमै अघि बढेपनि निर्माण कार्य २०७४ सालमा अघि बढाइएको थियो । वनले स्वीकृति नदिँदा भवन निर्माणको काम छ वर्षसम्म अघि बढ्न सकेको थिएन । १८ करोड बढी लागतमा निर्माण भएको चिकित्सालय भवनबाट अन्तरंग, बहिरंग, योग, आयुर्वेद औषधि वितरण लगायतका सेवा प्रदान गर्ने जनाइएको थियो ।
